ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΤΑΘΕΙΑ

Χαρακτηριστικό γνώρισμα της σύγχρονης εποχής, αποτελούν οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, η αλλαγή στη δομή της οικογένειας και των διαπροσωπικών σχέσεων, καθώς και η μοναξιά και έλλειψη επικοινωνίας. Οι δυσκολίες είναι εντονότερες για τους νέους, οι οποίοι, μεταξύ άλλων, έχουν να αντιμετωπίσουν την έντονη αβεβαιότητα για το μέλλον, κυρίως λόγω της ανασφάλειας στο χώρο της εργασίας και της επαγγελματικής αποκατάστασης.

Η ελληνική οικογένεια, λοιπόν, αποτελεί μια σύνθεση παραδοσιακών και σύγχρονων προτύπων, τα οποία συνδέονται στενά με την αστικοποίηση του ελληνικού πληθυσμού. Θα μπορούσε να ειπωθεί πως η ελληνική οικογένεια βρίσκεται σε ένα μεταβατικό στάδιο, καθώς οι ρόλοι των δύο φύλων, δεν είναι πλέον ξεκάθαροι. Έτσι, ενώ στην παραδοσιακή ελληνική οικογένεια γίνονταν αμοιβαίες ή μονόπλευρες υποχωρήσεις προς χάριν της οικογενειακής ενότητας, σήμερα, καθώς το μορφωτικό επίπεδο βελτιώνεται συνεχώς, οι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν τρόπους για να ζήσουν καλύτερα. Το κάθε μέλος της οικογένειας αναζητά την ανεξαρτησία του, ενώ πλέον προτιμούνται τα μοντέρνα σπίτια, με ανέσεις. Οι συνθήκες ζωής, λοιπόν, συνεχώς αλλάζουν και δημιουργούνται νέες ανάγκες.

Ωστόσο, η πολιτιστική και κοινωνική πρόοδος δεν σημαίνει μόνο αύξηση των αγαθών, των ανέσεων και ευημερία. Σημαίνει επίσης, προβλήματα και μεταβολές στους τομείς των διαπροσωπικών σχέσεων, που διέπονται από άγχος και αβεβαιότητα. Σύμφωνα με τον Jung: «Ζει κανείς, σαν να βαδίζει φορώντας πολύ στενά υποδήματα». Μερικά από τα σημεία των καιρών μας είναι:

•η έμφαση στην απόκτηση χρήματος και υλικών αγαθών

•η αύξηση των βανδαλισμών, των εγκλημάτων και γενικότερα της βίας

•η έκπτωση της ηθικής και των πνευματικών αξιών

•η στροφή στην κατανάλωση οινοπνευματωδών και απαγορευμένων ουσιών, ως διεξόδου στις καθημερινές δυσκολίες και πιέσεις

•η δημιουργία ενός κλίματος έντονου ατομικισμού και ανταγωνιστικής διάθεσης

•η αμφισβήτηση του γονεϊκού ρόλου και της σημασίας της γονεϊκής πειθαρχίας

•ο συνεχής βομβαρδισμός των νέων με σκηνές βίας μέσω ταινιών, video games, ΜΜΕ

•η δημιουργία επίπλαστων αναγκών, οι οποίες οδηγούν στην άκριτη κατανάλωση αγαθών και τελικά στην αδικαιολόγητη επιβάρυνση των νοικοκυριών και στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις

Όταν, όμως, στην κοινωνία κυριαρχούν η καταναλωτική μανία, ο ανταγωνισμός και η εκμετάλλευση, το άτομο δεν μπορεί να ικανοποιήσει βασικές συναισθηματικές του ανάγκες, όπως αυτές της ανθρώπινης ζεστασιάς, υποστήριξης, αναγνώρισης, της δημιουργίας σχέσεων αμοιβαίας κατανόησης, εμπιστοσύνης και συνεργασίας.

Οι διαπροσωπικές σχέσεις διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχημένη προσωπική ανάπτυξη, την επαγγελματική επιτυχία, τη σωματική και ψυχική υγεία, την επιτυχή αντιμετώπιση των αγχογόνων καταστάσεων, την αυτοπραγμάτωση. Μέσω των θετικών διαπροσωπικών σχέσεων ο άνθρωπος καταφέρνει να αντιμετωπίσει τις ανασφάλειες και τα άγχη του και να εξελιχθεί. Αυτό, βέβαια, απαιτεί:

•γνώση του εαυτού μας και των άλλων

•αμοιβαία εμπιστοσύνη και κατανόηση

•αμοιβαία στήριξη και επιρροή στη σχέση

•επίλυση της εκάστοτε σύγκρουσης με εποικοδομητικό τρόπο και όχι στοχεύοντας στο ποιος θα είναι ο κερδισμένος και ποιος ο ηττημένος

Δυστυχώς, όμως, η επικοινωνία καθίσταται αρκετά δύσκολη, ειδικά στις μέρες μας. Αυτό συμβαίνει κυρίως καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι είναι τόσο απασχολημένοι με τα θέματα που τους απασχολούν, ώστε δεν ακούν αυτό που έχει να πει ο δίπλα τους. Μάλιστα, περιμένουν πότε θα σταματήσει να μιλάει ο άλλος, ώστε να εκφράσουν αυτό που εκείνοι θέλουν. Άλλωστε, δεν είναι λίγες οι φορές που τα μηνύματα διαστρεβλώνονται, από υπέρμετρη σιγουριά για το τι θέλει να πει ο συνομιλητής μας ή που παρακολουθούμε κάποιον προκειμένου στο τέλος να κρίνουμε τα λεγόμενά του.

Αποτέλεσμα της διαταραγμένης επικοινωνίας αποτελεί η δημιουργία αισθήματος μοναξιάς, αναξιότητας και άγχους. Τα γνωρίσματα αυτά, σταδιακά γίνονται πιο έκδηλα και στους εφήβους, οι οποίοι καλούνται να αντεπεξέλθουν σε μια σειρά ψυχοπιεστικών καταστάσεων, όπως είναι:

•προβλήματα μέσα στην οικογένεια λόγω οικονομικής στενότητας, απώλειας ή ασθένειας

•αυξημένες υποχρεώσεις στο σχολείο, οι οποίες σχετίζονται με τις συνεχώς αυξανόμενες προσδοκίες των γονέων για ακαδημαϊκή επίτευξη

•ανησυχία για το αν θα γίνουν αποδεκτοί από την ομάδα των συνομηλίκων και για το κατά πόσο θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στα υλιστικά πρότυπα της εποχής

•τρόπος αντίδρασης σε σημαντικά κοινωνικά γεγονότα, όπως είναι των διαφόρων ειδών εγκλήματα, οι φυσικές καταστροφές, οι πολιτικές ανακατατάξεις

•αγωνία για το μέλλον και την επαγγελματική αποκατάσταση

Σε άμεση σχέση με την οικονομική δυσχέρεια βρίσκεται και το φαινόμενο της ανεργίας, το οποίο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις στις μέρες μας. Η απώλεια της εργασίας αυξάνει τα οικογενειακά χρέη, προκαλεί ενδοοικογενειακές συγκρούσεις και οδηγεί τους νέους σε απελπισία και προβληματισμό. Είναι γεγονός πως η ανεργία πλήττει σε μεγάλο βαθμό τους νέους ανθρώπους, με αποτέλεσμα να γίνονται σταδιακά μαλθακοί, αδιάφοροι, μη ενεργητικοί, να ζηλεύουν όσους καταφέρνουν να επιτύχουν, να εμφανίζουν ψυχολογικά προβλήματα, να δημιουργούν προβλήματα στο σπίτι, να οδηγούνται σε παραβατικές συμπεριφορές, χρήση ουσιών και κατανάλωση αλκοόλ.

Σε αυτό του σημείο, βασική φαίνεται να είναι η συμβολή του Επαγγελματικού Προσανατολισμού, ο οποίος δεν είναι μόνο θέμα της εφηβείας, αλλά και της όλης ζωής του ανθρώπου. Ακόμα και σήμερα, οι παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή επαγγέλματος είναι εμπειρικοί και έχουν να κάνουν με την κοινωνική θέση των γονέων, την οικονομική κατάσταση του εφήβου, το μέρος όπου μεγαλώνει, την γνώση ή άγνοια των επαγγελμάτων. Ωστόσο, η επιλογή επαγγέλματος είναι κάτι πολύ σοβαρό για να το αφήσουμε στην τύχη, καθώς παίρνει τον περισσότερο χρόνο της ζωής του ατόμου και αν δεν ανταποκρίνεται στις αναζητήσεις και τα ενδιαφέροντά του, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε ψυχολογικά προβλήματα. Επομένως, απαιτείται επιστημονική βοήθεια, προκειμένου ο έφηβος να κατανοήσει τι του ταιριάζει και τι επιθυμεί σύμφωνα με τον χαρακτήρα, τις κλίσεις και τις ικανότητές του.

Συμπερασματικά, προεξέχουσες αξίες της σημερινής εποχής φαίνεται να είναι η ανεξαρτητοποίηση και η οικονομική επιτυχία, οι οποίες συχνά συνοδεύονται από μια ατομική εγωιστική κοινωνική αντίληψη, με κόστος την ανθρωπιά και την ψυχική ηρεμία. Επομένως, μέτρα θα πρέπει να παρθούν άμεσα, με τη βοήθεια των επιστημόνων ψυχικής υγείας, προκειμένου να σταματήσει η διαιώνιση του φαινομένου.


Ελπίδα Μ. Παναγιωτουνάκου
Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια
Diploma in Dyslexia
Msc Έλεγχος του Στρες και Προαγωγή της Υγείας
Ιατρική Σχολή Αθηνών
Ειδ. Αιγινήτειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο

site:http://www.wix.com/Elpidapan/Panagiotounakou